Zupa pomidorowa, sosy do pizzy, liczne dania, które bez pomidorów po prostu nie smakują tak samo. Dziś nie wyobrażamy sobie diety bez tych warzyw. I słusznie, bo są bardzo wartościowym składnikiem naszej diety. Warto jednak wiedzieć, że ich walory smakowe odkryliśmy stosunkowo niedawno i w dodatku przypadkiem.
Jak to z pomidorem było?
Ojczyzną pomidora (Lycopersicon esculentum Mill) jest Środkowa i Południowa Ameryka, skąd został przywieziony do Europy i rozprzestrzenił się dość szybko na inne kontynenty.
Historia wzięła swój początek w Peru. To właśnie tam upatruje się miejsca pochodzenia pomidorów. Uznaje się, że dziki przodek dzisiejszych pomidorów pochodził z południowej części tego kraju. Jednak ta andyjska forma nie była ani urodziwa (owoce były wielkości czereśni), ani smaczna (owoce miały gorzki smak). Pomidory zagościły w codziennej kuchni, dopiero gdy trafiły do Meksyku i zostały „udomowione” przez Azteków. Ich smak jednak nadal znacząco odbiegał od tego, który znamy dziś. Owoce pierwszych form uprawnych miały złocisto-żółtą barwę, były drobne (średnica 2 cm) iraczej kwaśnie.
Do Europy owoce pomidorów zostały przywiezione w 1496 roku przez Krzysztofa Kolumba razem z ziemniakami i tytoniem. Sadzonki dotarły do Sycylii i okazało się, że klimat tej wyspy wyjątkowo tym roślinom odpowiada. Zaczęły bujnie rosnąć i swobodnie krzyżować się pomiędzy sobą. Do dalszych prac hodowlanych wybierano tylko te krzewy, których owoce były słodkie.
Pomidor na zdrowie
Swoje właściwości prozdrowotne pomidory zawdzięczają zawartości związków biologicznie czynnych, w szczególności witaminy C (15-30mg/100 g ś.m.), karotenoidów (likopenu 3-30 mg/100 g ś.m. i beta-karotenu 0,5 –1,5mg/100 g ś.m.), flawonoidów (kwercetyny 0,5-2,0mg/100 g ś.m., glikozydu-3-O-kwercetyny 0,1-0,5mg/100 g ś.m., rutyny 1,0-4,0mg/100 g ś.m., myrycetyny 0,2-1,2mg/100 g ś.m., a także zawartości makroelementów: potasu (200-400mg/100 g ś.m.), wapnia (10-30 mg/100 g ś.m.) i magnezu (5-10 mg/100 g ś.m.). Witamina C, karotenoidy i flawonoidy posiadają właściwości przeciwutleniające, neutralizują wolne rodniki i przeciwdziałają rozwojowi nowotworów.
Wartość odżywcza:
Cukry (udział w puli cukrów):
- Glukoza 70%
- Fruktoza 5-10%,
- sacharoza 20%
Kwasy organiczne (udział w puli kwasów organicznych):
- Kwas cytrynowy 70-80%,
- Szczawiowy 10%
- Jabłkowy 10%
Witamina C:
- Kwas l-askorbinowy 90%
- Kwas dehydroaskorbinowy 10%
Karotenoidy (udział w puli karotenoidów):
- Likopen 83-90%
- beta-karoten 5-10%
- fytofluen 2-4%
- fytoen 1-2%
Kwasy fenolowe:
- galusowy,
- chlorogenowy,
- p-kumarynowy,
- kawowy.
Flawonole:
- rutyna,
- kwercetyna,
- glikozyd-3-O-kwercetyny,
- kempferol,
- myrycetyna.
Flawony:
- apigenina,
- luteolina.
Właściwości zdrowotne likopenu zawartego w pomidorach
Głównym cennym związkiem, jaki można znaleźć w pomidorze jest likopen. Związek ten jest dominującym karotenoidem w owocach pomidora i występuje w większych stężeniach niż beta-karoten czy inne karotenoidy. Istnieje hipoteza, że pełni on istotną rolę w ludzkim systemie odpornościowym. Poza tym jest substancją niepolarną (wykazuje powinowactwo do tłuszczów), w związku z tym zmniejsza syntezę „złego” cholesterolu (LDL), a podwyższa aktywność frakcji HDL.
Ponadto, likopen jest bardzo silnym przeciwutleniaczem i może zapobiegać poważnym schorzeniom jak np. chorobom serca. Większe stężenie likopenu w organizmie chroni organizm przed chorobami cywilizacyjnymi, a także zapobiega występowaniu chorób nowotworowych poprzez to, że oddaje swoje elektrony wolnym rodnikom neutralizując je, zanim uszkodzą komórki ciała.
Co ciekawe, biodostępność likopenu wzrasta w wyniku obróbki cieplnej pomidorów. Oznacza to, że jest lepiej przyswajany przez organizm, jeśli znajduje się w przetworach, np. soku, koncentracie czy ketchupie.
Prozdrowotne działanie likopenu potwierdzone w badaniach naukowych
Kurczaki którym podawano w diecie 45 g/dobę likopenu, miały istotnie obniżony poziom podziału i rozwoju komórek nowotworowych, w porównaniu do grupy otrzymującej 26 g/dobę likopenu.
Podobne wyniki zaprezentował Kucuk (2018), który wykazał, że włączenie do diety produktów bogatych w likopen (soki, ketchupy) istotnie przyczyniło się do spadku zachorowalności na nowotwór prostaty (u mężczyzn) i piersi (u kobiet).
W doświadczeniu klinicznym przeprowadzonym z udziałem 18207 osób stwierdzono pozytywny wpływ konsumpcji produktów zawierających likopen i zmniejszeniem się ryzyka wystąpienia nowotworu jamy ustnej, krtani i przełyku.
- Costa-Rodrigues J. (2018), Food Chemistry, 245, 1148-1153
- Chen P. i in. (2015), Medicine Baltimore, 94, 1260-1287
- Sahin i in. (2018), Journal of Cancer Prevention, 23, 25-36.
- Kucuk (2018), Nutrition, 56, S11-S13.
- Leoncini i in. (2016) European Journal of Epidemiology, 31, 369–383
- Fachinello i in. (2018), Italian Journal of Animal Sciences, 17, 666-674
- Rao i in. (2018), Bioscience, Food Science & Technology
- Colle i in. (2010), Journal of Food Sciences, 75, 753-759.
