Barwniki syntetyczne często są stosowane w produktach spożywczych i słodyczach dla dzieci. Cukierki, żelki, chrupki, lody kuszą intensywnym kolorem, ale czy można je bezkarnie jeść? Badania wskazują jednoznacznie, że nadmiar tych substancji wywołuje u najmłodszych nadpobudliwość oraz problemy z koncentracją.
Producenci żywności chętnie stosują syntetyczne barwniki. W większości są one bardziej stabilne, nie wymagają dodatkowych nośników ani specjalnych warunków, są wydajniejsze, a przez to tańsze od naturalnych barwników. Polacy są jednak wobec nich nieufni. Deklarują, że chętniej sięgają po żywność bez ich zawartości. Jednocześnie ponad 50% z nas przyznaje, że nigdy nie rezygnuje z zakupu produktu, mimo iż w jego składzie znajdują się syntetyczne substancje barwiące. Intensywny kolor wciąż kojarzy nam się z lepszym smakiem.
Dopuszczone do stosowania = bezpieczne, ale czy bez negatywnego wpływu?
Każdy z nas może sprawdzić, jakie barwniki są zastosowane w danym produkcie, czytając etykietę. Wykaz składników zwykle znajduje się z tyłu opakowania, gdzie opisana jest nazwa kategorii + nazwa barwnika lub jego symbol E, np.: „barwnik: indygotyna i/lub E132”.
Tabela poniżej zawiera spis dozwolonych barwników syntetycznych: symbol, barwę, jaką nadają, oraz grupy produktów dla dzieci, w których barwniki mogą znaleźć zastosowanie.
Tabela: Syntetyczne barwniki spożywcze dopuszczone do stosowania
| Lp. | Symbol E barwnika | Nazwa w języku polskim | Kolor nadawany produktom spożywczym | Grupy produktów dla dzieci, w których można spodziewać się barwnika |
| 1 | E102 | tartrazyna | żółty | napoje w proszku, napoje gazowane, polewy do deserów w proszku, galaretki, dżemy |
| 2 | E104 | Żółcieńchinolinowa | żółty | lody, galaretki, cukierki na kaszel, napoje gazowane |
| 3 | E110 | Żółcień pomarańczowa | żółty | marmolady, żele, gumy do żucia, zupy w proszku, płatki zbożowe |
| 4 | E122 | Azorubina, karmoizyna | niebiesko-czerwony | napoje bezalkoholowe, lody, wyroby piekarnicze i cukiernicze, budyń |
| 5 | E123 | Amarant | niebiesko-czerwony | galaretki, płatki zbożowe, napoje bezalkoholowe |
| 6 | E124 | Pąs 4R, Czerwień koszenilowa A | czerwony | lody, desery, wyroby piekarnicze i cukiernicze |
| 7 | E127 | Erytrozyna | czerwony | kondensowane wiśnie |
| 8 | E129 | Czerwień Allura AC | ciemno czerwony | produkty cukiernicze, produkty mięsne |
| 9 | E131 | Błękit patentowy V | niebieski | lody, słodycze |
| 10 | E132 | Indygotyna, Indygokarmin | ciemnoniebieski | lody, słodycze, wyroby cukiernicze |
| 11 | E133 | Błękit brylantowy FCF | niebieski | lody, słodycze, napoje bezalkoholowe |
| 12 | E142 | Zieleń S | zielono-niebieski | lody, słodycze, kremy |
| 13 | E151 | Czerń brylantowa BN, czerń PN | czarny | wyroby cukiernicze |
| 14 | E155 | Brąz HT | brązowy | wypieki piekarskie i ciastkarskie, czekoladowe herbatniki, lody |
| 15 | E180 | Czerwień litolowa BK | czerwony | jadalne i niejadalne powłoki serów dojrzewających |
Źródło: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2010r.; opracowanie własne na podstawie www.barwniki.cba.pl
Zawartość barwników syntetycznych w produktach spożywczych jest regulowana prawnie. Odpowiednie regulacje działają zarówno na poziomie krajowym, jak i Unii Europejskiej. Obecnie Rozporządzenie 1129/2011 dopuszcza do stosowania 15 barwników syntetycznych, a Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) dba o bezpieczeństwo konsumentów, dokonując systematycznej oceny poszczególnych barwników (ostatnia zakończyła się 31 grudnia 2015 r.).
Wciąż należy kontrolować
EFSA zaświadcza, że dopuszczone do stosowania barwniki na aktualnym poziomie ekspozycji są bezpieczne, ale syntetyczne substancje wciąż wzbudzają niemałe kontrowersje.
Eksperci wskazują na konieczność ciągłej kontroli dziennego spożycia (w sumie, z różnych produktów spożywczych) barwników oraz analizy, jak ten koktajl syntetycznych substancji wpływa na nasze zdrowie oraz czy nie wchodzi w interakcje z innymi składnikami diety lub lekami.
Syntetyczne barwniki, a nadpobudliwość u dzieci
W obliczu narastającego problemu nadpobudliwości oraz zaburzeń koncentracji u dzieci warto wziąć pod lupę właśnie spożycie syntetycznych barwników zawartych w żywności.
Dzieci mają niższą masę ciała niż osoby dorosłe, przez co dawka barwnika zawartego w produkcie spożywczym w przeliczeniu na kg masy ciała jest wyższa. Co więcej, dziecięce upodobania smakowe dużo częściej są skierowane w stronę „barwionych” produktów niż w przypadku dorosłych konsumentów. Oznacza to, że dzieci w ciągu dnia mogą zjadać wiele różnych barwników z rożnymi produktami spożywczymi.
Należy zwrócić uwagę na ograniczenie spożycia barwników syntetycznych, szczególnie sześciu z nich: tartrazyny (E102), żółcieni chinolinowej (E104), żółcieni pomarańczowej FCF (E110), azorubiny (E122), czerwieni koszenilowej A (E124) oraz czerwieni Allura AC (E129).
Nadaktywność dzieci
W 2007 roku na brytyjskim Uniwersytecie w Southampton przeprowadzono badania na dwóch grupach dzieci w wieku 3 oraz 8-9 lat. Podawano im do picia dwa rodzaje napojów zawierających mieszanki A i B wymienionych wyżej barwników zakonserwowanych benzoesanem sodu. Ilości barwników były równoważne ilości barwników przyjmowanych wraz ze spożyciem jednej 56-gramowej paczki słodyczy dla młodszej grupy i dwóch takich paczek (112 g) dla starszej grupy.
Badanie potwierdziło związek między spożywaniem barwników zawartych w napojach a występowaniem nadaktywności u dzieci w obu grupach wiekowych. W wyniku przyjmowania barwników syntetycznych pojawiły się u nich objawy ADHD takie jak: nadpobudliwość ruchowa, wiercenie się, niepokój, gadatliwość, problemy z koncentracją oraz impulsywność (McCann i in., 2007).
Efektem badania było wprowadzenie przez EFSA zmian w prawie nakazujących producentowi umieszczenie na etykietach produktów, zawierających którykolwiek z sześciu barwników Southampton (E102, E104, E110, E122, E124, E129), informacji o treści: „może mieć szkodliwy wpływ na aktywność i skupienie uwagi u dzieci”.
Ograniczmy syntetyczne!
Obowiązujące prawo tworzone jest zgodnie z aktualnym poziomem wiedzy, natomiast konieczna jest stała kontrola nowych, naukowych informacji oraz współpraca w całym systemie zapewnienia bezpieczeństwa żywności.
My jako konsumenci możemy kontrolować spożycie barwników syntetycznych, sprawdzając ich obecność na etykietach produktów oraz uświadamiając członków naszej rodziny w zakresie wpływu tych substancji na zdrowie.
Warto także doceniać producentów, którzy rezygnują ze stosowania syntetycznych barwników na rzecz barwników naturalnych, soków i wyciągów roślinnych. Na rynku nie brakuje alternatyw dla barwionych syntetycznie produktów spożywczych. Wybierając je dbamy o zdrowie swoje i swoich pociech.
Ważniejsze pozycje literaturowe:
- Białecka-Florjańczyk E., Soborowska N., Kundys A.: Barwniki spożywcze w produktach dla dzieci na podstawie deklaracji producentów żywności. Nauka. Technologia. Jakość, 2018, 25, 1 (114), 163 – 176 DOI: 10.15193/zntj/2018/114/228
- Kościołek A., Hartman M., Spiołek K., Kania J., Pawłowska-Góral K.: Ocena stanu wiedzy uczniów szkół policealnych na temat dodatków do żywności. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2012, 3: 1055-1059
- McCann D., Barrett A., Cooper A., Crumpler D., Dalen L., Grimshaw K., Kitchin E., Lok K., Porteous L., Prince E., Sonuga-Barke E., Warner J.O., Stevenson J.: Food additives and hyperactive behaviour in 3-year-old and 8/9-year-old children in the community: a randomised, double-blinded, placebo-controlled trial. The Lancet 2007; 370 (9598): 1560-1567 https://doi.org/10.1016/S0140-6736(07)61306-3
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie dodatków do żywności
- Wilska-Jeszka J.: Barwniki [w:] Sikorski Z. E. (red.): Chemia żywności t.1. Wydawnictwo WNT, Warszawa 2012, 142-170
- https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/e-w-zywnosci-bez-kontroli.html
mgr inż. Alicja Ponder
mgr inż. Karolina Misztal
Źródło:http://www.akademiadobregosmaku.sggw.pl
