Międzynarodowy projekt ENVIRE, przy którym pracuje dr Marta Kuźmińska-Bajor wraz z zespołem, otrzymał finansowanie w ramach programu JPI-AMR Action Call 2021. Naukowcy będą badać lekooporność bakterii, które pojawiają się na fermach drobiu i szukać rozwiązań służących jej ograniczaniu.
- Unia Europejska planuje wprowadzenie zmian legislacyjnych, które wymuszą na hodowcach drobiu ograniczenie stosowania leków przeciwbakteryjnych – dlatego ważne jest znalezienie innych metod ograniczania rozwoju drobnoustrojów.
- Stosowanie bakteriofagów już wkrótce może zostać preferowanym sposobem walki z lekoopornością bakterii.
Antybiotykooporność bakterii występujących u zwierząt hodowlanych to narastający problem w wielkotowarowej produkcji mięsa i jaj, a liczne zespoły badawcze nieustannie starają się znaleźć rozwiązania mające na celu ograniczenie występowania lekoopornych mikroorganizmów.
Drobnoustroje izolowane od zwierząt gospodarskich coraz częściej charakteryzują się opornością na leki przeciwbakteryjne. Mechanizmy, dzięki którym bakterie są oporne na leki, mogą być pierwotne oraz nabyte. Ten drugi mechanizm oporności – nabyty, staje się ogromnym problemem, ponieważ drobnoustroje naturalnie towarzyszące zwierzętom hodowlanym na fermach, są nosicielami genów warunkujących lekooporność, które często przenoszone są na drobnoustroje patogenne dla ludzi, znacznie ograniczając możliwość leczenia powodowanych przez nie infekcji.
Projekt Envire odpowiedzią na wyzwanie Unii Europejskiej
– Aktualnie na całym świecie poszukuje się metod, dzięki którym będzie można ograniczyć leczenie zwierząt antybiotykami. Zwiększona intensywność badań na terenie Unii Europejskiej jest związana z planami wprowadzenia zmian legislacyjnych, które wymuszą na hodowcach drobiu ograniczenie ich stosowania. Głównie dotyczy to ograniczenia używania kolistyny i enrofloksacyny – leków stosowanych zarówno do leczenia drobiu i trzody chlewnej, jak i zakażeń bakteryjnych u ludzi. Państwom członkowskim UE zależy na wykluczeniu tych leków, by móc skutecznie je stosować w antybiotykoterapii ludzi. Z drugiej strony duże zainteresowanie opracowaniem strategii ograniczania stosowania antybiotyków wiąże się z Europejskim Zielonym Ładem, który zakłada zmniejszenie sprzedaży środków przeciwdrobnoustrojowych dla zwierząt gospodarskich o 50% do 2030 roku – tłumaczy potrzebę znalezienia rozwiązania dr Maciej Kuczkowski, specjalista chorób drobiu i członek trzech Wiodących Zespołów Badawczych DroPOWER, WET-PPH oraz Inno-WET.
Dr Kuczkowski jest też członkiem interdyscyplinarnego zespołu kierowanego przez dr Martę Kuźmińską-Bajor, biotechnolog z Katedry Biotechnologii i Mikrobiologii Żywności, należącą do dwóch WZB – DroPOWER i BioTech@Life. Zespół dr Kuźmińskiej-Bajor zajmuje się na szukaniem metod, które pomogą ograniczyć narastanie lekooporności bakterii występujących na fermach drobiu. Badania te są częścią międzynarodowego projektu ENVIRE, który właśnie otrzymał finansowanie w ramach programu JPI-AMR Action Call 2021.
Udział naukowców z całego świata
W projekcie ENVIRE, biorą udział naukowcy z dziewięciu zespołów pochodzących z Polski, Niemiec, Francji, Litwy i Tunezji. Członkowie konsorcjum naukowego współpracują ze sobą od wielu lat, a zespoły naukowe połączył wspólny temat – problem lekooporności, który jest związany z potrzebą ograniczenia stosowania antybiotyków w leczeniu drobiu i przenoszeniem opornych bakterii do środowiska. W ramach projektu będą prowadzone m.in. badania nad potencjałem szczepień drobiu oraz metod, które ograniczą liczbę lekoopornych bakterii w oborniku. Polski zespół, który jako jedyny dostał dwa praktyczne zadania do wykonania, będzie się zajmował badaniami nad skutecznością bakteriofagów w ograniczaniu drobnoustrojów w ściółce i przeprowadzaniem metaanalizy danych pochodzących z tradycyjnych ferm, jak i tych, na których hoduje się drób bez stosowania antybiotyków. Metaanaliza wskaże konkretne elementy strategii, które mogą być skuteczne w zmniejszaniu liczby opornych szczepów lub mogą być kluczowym czynnikiem rozwoju bezantybiotykowej produkcji drobiu.
– Bakteriofagi to naturalnie występujące wirusy, niepatogenne dla człowieka, które zarażają bakterie i doprowadzają do ich zniszczenia. W ramach projektu LIDER, realizowanego w latach 2016-2020, udało nam się wyselekcjonować bakteriofagi UPWr1-4, które zdolne są do eliminowania lekoopornych bakterii powodujących choroby drobiu. Zakładamy, że stosowanie ich znacznie obniży liczbę tych bakterii na fermach, a ich transmisja do środowiska naturalnego zostanie znacznie ograniczona – tłumaczy dr Kuźmińska-Bajor, podkreślając, że drugie, równie ważne zadanie, które jej zespół ma wykonać, to metaanaliza przeprowadzona we współpracy z producentami drobiu, z którymi współpracuje od lat. Dzięki próbkom z ferm i informacjom pozyskanym od hodowców, zespół określi czynniki dobrej praktyki produkcyjnej, które mają największy wpływ na zmniejszenie liczby niepożądanych bakterii w stadach drobiu. Wyniki badań staną się częścią międzynarodowej platformy informacyjnej dla producentów drobiu na całym świecie.
Bakteriofagi – metoda walki z lekoopornością bakterii
Jak podkreśla członek zespołu, prof. Mariusz Korczyński, kierownik Katedry Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa i lider Wiodącego Zespołu Badawczego DroPOWER, część krajów azjatyckich stosuje już bakteriofagi, a w Stanach Zjednoczonych stają się coraz bardziej popularne, natomiast w Unii Europejskiej decyzji o powszechnym ich zastosowaniu wciąż nie ma.
– Efekty badań nad tą metodą dostały w 2015 roku negatywną opinię ze strony EFSA, ale w 2021 roku widzimy już przełom w postaci rejestracji pierwszego preparatu bakteriofagowego na terenie Unii Europejskiej. Do pozytywnej opinii wciąż brakuje szczegółowych danych, ale badania, jakie prowadzi nasz zespół w ramach projektu ENVIRE, z pewnością przyczynią się do jednoznacznego wykazania korzyści ze stosowania preparatów bakteriofagowych, a cały projekt będzie zwieńczeniem dotychczasowej, wieloletniej pracy – mówi prof. Korczyński, dodając, że od ponad dwóch lat, wraz z dr. Kuczkowskim i dr Kuźmińską-Bajor pracują też razem w WZB DroPOWER, który skupia naukowców z uczelni, zajmujących się drobiarstwem w każdym możliwym aspekcie – od rozrodu, chowu, hodowli przez żywienie, profilaktykę, leczenie, środowisko po przetwórstwo produktów drobiarskich. Dzięki temu ich działania naukowe są jeszcze bardziej zintensyfikowane, a aktywna współpraca z przemysłem drobiarskim zapewnia im dostęp do największych producentów w kraju.
Choć naukowcy nieustannie szukają sposobów na to, by zmniejszyć zapotrzebowanie na używanie antybiotyków u drobiu, wprowadzając innowacyjne rozwiązania przeciwdrobnoustrojowe, to dopóki nie zostanie wynaleziona metoda całkowicie eliminująca patogeny, stosowanie antybiotyków będzie istotne, by ograniczyć rozwój chorób wśród drobiu. Na ten moment, nawet przy odpowiednich warunkach środowiskowych i stosowaniu się do przepisów przez hodowców drobiu, nie da się całkowicie wyeliminować potrzeby stosowania preparatów przeciwbakteryjnych.
Źródło: UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU
